के अमेरिका बिना युरोपले युक्रेनमा रुसलाई रोक्न सक्छ ?
काठमाडौं । डोनाल्ड ट्रम्पसँगको विनाशकारी ह्वाइट हाउस शिखर सम्मेलनपछि बेलायत र फ्रान्सले युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीसँग मिलेर आफ्नो देशमा लडाईं अन्त्य गर्न शान्ति योजना विकास गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।
युक्रेन युद्धको बारेमा छलफल गर्न बोलाइएको बैठकमा बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमरले यो युरोपेली सुरक्षाको लागि “पुस्तामा एक पटक आउने अवसर” भएको बताए। बैठकलाई सम्बोधन गर्दै उनले भने, “युक्रेनको लागि राम्रो शान्ति सम्झौता यस महादेशका सबै देशहरूको सुरक्षाको लागि महत्त्वपूर्ण छ।”
स्टारमरको अपीलमा, युक्रेन मुद्दामा छलफल गर्न युरोपेली देशहरू र क्यानडाका नेताहरूको एक महत्त्वपूर्ण बैठक लन्डनमा आयोजना गरियो। युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्की बैठकको लागि पहिले नै लन्डनमा छन् । यसका लागि इटालीका प्रधानमन्त्री जर्जिया मेलोनी लगायत धेरै अन्य नेताहरू पनि लन्डन पुगेका थिए।
यसैबीच, युक्रेन आफ्नो अस्तित्वको लागि लडिरहेको छ – र पश्चिमी क्षेत्र भित्र सुरक्षित स्वतन्त्र भविष्य स्थापना गर्न चाहिरहेको छ ।
यद्यपि युक्रेनले हालको अग्रपंक्तिमा लगभग वास्तविक विभाजन स्वीकार गर्न सक्ने संकेत गरेको छ । तर यो लगभग निश्चित रूपमा थप कठिन सर्तहरू स्वीकार गर्नुको सट्टा लड्न चाहन्छ। धेरैजसो युक्रेनीहरू रूसी प्रभाव क्षेत्रको अधीनमा पर्न चाहँदैनन्। रूसी प्रभुत्वको प्रतिरोध गर्ने इच्छा युक्रेनी समाजमा व्यापक छ।
केयर स्टारमरसँगको कुराकानीमा मेलोनीले भने पश्चिम यस विषयमा एकताबद्ध रहनुपर्नेछ। बैठकमा जानुअघि नेटोका महासचिव मार्क रुटले आफू यसबारे “अत्यन्तै सकारात्मक” रहेको बताए।
शिखर सम्मेलन सुरु गर्दा, बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमरले आफ्नो एजेन्डा स्पष्ट पारे। उनले भने, “हालैका दिनहरूमा भएका वार्ताहरूमा, हामी युक्रेनसँग युद्ध रोक्ने योजनामा काम गर्ने र त्यसपछि अमेरिकासँग वार्ता गर्ने र यसलाई सँगै अगाडि बढाउने कुरामा सहमत भयौं।”
“रुसले शान्तिको बारेमा कुरा गरे पनि, तिनीहरू आक्रामक भइरहन्छन्। यो एजेन्डा हो र सबैको हितको लागि शक्ति मार्फत शान्तिको योजना बनाउनु आवश्यक छ, जसमा सबै सहमत हुन आवश्यक छ।”
बैठकअघि बीबीसीसँग कुरा गर्दै स्टारमरले रुस-युक्रेन युद्ध रोक्न युक्रेन र फ्रान्ससँग मिलेर काम गर्ने बताए।
यसअघि शुक्रबार भोलोडिमिर जेलेन्स्की वाशिंगटन पुगेर अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र उपराष्ट्रपति जेडी भान्सलाई भेटेका थिए। कुनै निष्कर्षमा पुग्नुअघि नै चर्को बहस पछि बैठक समयभन्दा पहिले नै समाप्त भयो।
ट्रम्प र जेडी भान्ससँगको भेटघाटमा जेलेन्स्कीको चर्को बहस भएको थियो। यो बहस संसारभरि समाचारमा रह्यो।
यसपछि आइतबार लन्डनमा हुने युरोपेली नेताहरूको बैठकलाई धेरै महत्त्वपूर्ण मानिएको छ।
वास्तवमा, जेलेन्स्की एउटा महत्त्वपूर्ण खनिज सम्झौता र युद्ध रोक्नको लागि अमेरिका पुगेका थिए। तर नेताहरू बीचको छलफल पछि सम्झौता हुन सकेन।
यद्यपि, यो चर्को बहसको एक दिन पछि, जेलेन्स्कीले भने कि उनी अमेरिकासँग खनिज सम्झौता गर्न तयार छन् र युक्रेनमा दिगो शान्ति चाहन्छन्।
उनले यसका लागि अमेरिकाबाट सुरक्षा ग्यारेन्टी चाहिने बताए। यसबारे अमेरिकाबाट अहिलेसम्म कुनै प्रतिक्रिया आएको छैन।
बेलायती प्रधानमन्त्रीले रुस-युक्रेन युद्ध रोक्ने योजनाको बारेमा कुरा गरे। उनले यसबारे जेलेन्स्की, ट्रम्प, म्याक्रोनसँग छलफल गरेका थिए र बेलायत, फ्रान्स र “सम्भवतः एक वा दुई थप देशहरू” ले युक्रेनसँग “युद्ध रोक्न” योजनामा मिलेर काम गर्ने कुरामा सहमति भएको थियो।
यसपछि, यो योजना अमेरिकासँग छलफल गरिनेछ। “मलाई लाग्छ हामीले सही दिशामा कदम चालेका छौं,” उनले भने। उनले जेलेन्स्कीको विचारलाई समर्थन गर्दै भने कि उनी प्रस्तावित सम्झौता “दीर्घकालीन रूपमा दिगो हुनुपर्छ” भन्ने कुरामा “चिन्ता गर्नु सही” थियो।
उनलाई सोधिएको एउटा प्रश्न यो थियो कि यो शान्ति सम्झौता जमिनमा कस्तो देखिनेछ र सीमा के मानिनेछ। उनले यो प्रश्नको जवाफ दिएनन्, यद्यपि उनले भने, “स्पष्ट रूपमा यो छलफलको विषय हो।”
शनिबार, जेलेन्स्की बेलायत पुगे । उनले प्रधानमन्त्री केयर स्टारमरलाई भेटे र युद्धको बारेमा छलफल गरे। बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमरले ट्रम्प र जेलेन्स्कीबीचको भेटपछि अहिलेसम्म दुई पटक ट्रम्पसँग कुरा गरेको बताएका छन्।
अमेरिकाले युक्रेन त्यागे भने के हुन्छ?
शुक्रबार ह्वाइट हाउसमा भएको असफलताले अमेरिका र युक्रेनबीचको कूटनीतिक सम्बन्धलाई बिगारेको छ । जसले गर्दा अमेरिकाले छोटो अवधिको सबैभन्दा शक्तिशाली शक्तिको एकल टुक्रा किभलाई भविष्यमा हुने सबै सैन्य सहायता कटौती गर्ने कि नगर्ने भन्ने प्रश्न उठेको छ। अघिल्लो बाइडेन प्रशासनको समयमा दिइएको स्वीकृतिबाट लगभग ४ अर्ब डलरको अवितरित सैन्य सहायता बाँकी भए पनि, शुक्रबार यो तुरुन्तै कटौती गर्न सकिने संकेतहरू थिए।
अमेरिकी सैन्य सहायता रोक्नाले युक्रेनको लागि युद्धभूमिको अवस्थालाई अझ कठिन बनाउनेछ, यद्यपि यो लागू हुन समय लाग्नेछ। युक्रेनी रक्षा अधिकारीहरूले अनुमान गरेका छन् कि युद्धमा प्रयोग भइरहेको सैन्य हार्डवेयरको लगभग २०% अमेरिकाबाट आउँछ (प्लस लगभग ५५% युक्रेनबाट र २५% युरोपबाट), यद्यपि यो स्वीकार गरिएको छ कि २०% सबैभन्दा सक्षम मध्ये एक हो – र युरोप वा अन्यत्र प्रतिस्थापन गर्न सबैभन्दा कठिन छ ।
तर युक्रेन धेरै हदसम्म रक्षात्मक अवस्थामा रहे पनि, २०२४ मा युक्रेनमा रूसी अग्रता सुस्त थियो र हताहतको उच्च दरमा आएको थियो । प्रायः प्रति दिन १,००० भन्दा बढी मारिए र घाइते भए । गत वर्षको अग्रिम दरमा पूर्वमा रहेको डोनेट्स्क क्षेत्रको बाँकी भाग कब्जा गर्न मस्कोलाई थप दुई वर्ष लाग्नेछ।
युरोपेली देश अमेरिकामा निर्भर
युरोपेली देशहरूसँग ठूलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन। हालै, युरोपले युक्रेनलाई अमेरिकाले दिएको भन्दा अलि बढी हतियार दिएको छ । तर अमेरिकाले युक्रेनलाई लामो दूरीको क्षेप्यास्त्र र हवाई रक्षा प्रणाली प्रदान गरेको छ ।
युरोपेली देशहरूसँग आफैंले ठूलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन। युरोपेली देशहरूलाई हतियारको आपूर्ति पनि अमेरिकामा निर्भर गर्दछन् ।
२०११ मा लिबियामा नेटोको बमबारी अभियानले युरोपको धेरै कमजोरीहरू उजागर गर्यो । युरोपेली देशहरूले नेतृत्व लिँदा, उनी अमेरिकाको सहयोगमा भर पर्नु पर्यो । यी देशहरू अमेरिकी ट्याङ्करहरूमा निर्भर रहेका थिए ।
तर स्टारमर कुनै सैन्य ग्यारेन्टी बिना नै अमेरिकाबाट फर्किए । बीबीसीसँग कुरा गर्दै बेलायतका स्वास्थ्यमन्त्री वेइसले भने, ‘ट्रम्प नेटोको धारा ५ प्रति प्रतिबद्ध छन्, जसले एउटा सहयोगीमाथिको आक्रमणलाई अन्य सबै सहयोगीमाथिको आक्रमण मानिने उल्लेख गरेको छ ।’
तर अमेरिकी रक्षामन्त्री पिट हेगले पहिले नै भनेका छन्, युक्रेनमा पठाइने कुनै पनि सेना नेटो सन्धि अन्तर्गत पर्ने छैन र न त उनीहरूलाई नेटो जस्तो सुरक्षा ग्यारेन्टी दिइनेछ । यस्तो अवस्थामा युरोपको शक्तिको परीक्षण हुनेछ । ट्रम्पका शब्दहरूमा स्टारमर अरूलाई पनि साथ दिन सफल हुन्छन् कि हुँदैनन् भन्ने कुरा पनि हेर्न बाँकी छ ।
अहिलेसम्म, फ्रान्स युरोपमा एक मात्र यस्तो देश हो जुन एकसाथ उभिन तयार छ । उत्तरी युरोपका केही अन्य देशहरू जस्तै डेनमार्क र स्वीडेन पनि प्रतिबद्धता देखाउन चाहन्छन् तर उनीहरूको प्रतिबद्धता अमेरिकाको जस्तै छ । स्पेन, इटाली र जर्मनी अझै पनि यसको विरुद्धमा देखिन्छन् ।
स्टारमरले अझै पनि अमेरिकाले युरोपको सेनालाई सहयोग गर्ने अवसर देख्छन् ।
