अधिकांश बाणिज्य बैंकको शेयर मूल्य अधिमूल्यन्; सिभिल, नबील र नेपाल एसबीआईको शेयरमा बढी जोखिम
काठमाडौं । बढ्दो शेयर बजारमा लगानीकर्ताले विभिन्न ढंगले सोचविचार गरेर लगानी गरिरहेका हुन्छन् । यसरी लगानी गर्दा कुन कम्पनीको शेयर मूल्य कति हुनुपर्ने हो भन्ने स्पष्ट मानक छैन । हामीले अन्तरराष्ट्रिय बजारमा हेर्ने हो भने एकै दिन कुनै एउटा कम्पनीको शेयर मूल्य १००० प्रतिशतसम्म बढेको देखिन्छ ।
अमेरिकामा जो बाइडन राष्ट्रपति भएर आएपछि केही महिनाअघि गाँजा विक्री गर्ने कम्पनीहरुको शेयरमूल्य भारी मात्रामा बढेका थिए । विद्युतीय गाडीको उत्पादनमा छलाङ मार्ने घोषणा गरेपछि दक्षिण अफ्रिकामा जन्मिएका अमेरिकी ब्यापारी एलन मस्क संसारकै धनि मान्छे बन्न पुगे । उनको कम्पनी टेस्ला मोटर्सको भाउ अकल्पनीय रुपमा बढेपछि उनी विश्वकै महाधनिहरुको सूचीमा पुगेका हुन् ।
अमेजन, अलिबाबा, एप्पलजस्ता कम्पनीको शेयर मूल्य त्यसरी नै अस्वभाविक रुपमा बढेका उदाहरण छन् । तर नेपालमा त्यति विशाल भविष्य बोकेका कम्पनी छैनन् । त्यसमाथि बैंकहरुको हकमा त यो सम्भव नै हुँदैन । बैंकहरुको प्रतिफल तुलनात्मक रुपमा निकै कम छ । गत आर्थिक वर्ष बैंकहरुले अर्बाैं नाफा कमाएको देखिन्छ । तर ती बैंकमा अर्बाैं लगानी भएका छन् ।
१ हजार रुपैयाँ लगानी गरेको ५०० रुपैयाँ कमाउनुभन्दा १०० रुपैयाँ लगानी गरेर ७० रुपैयाँ कमाउनु बढी लाभप्रद हो । अहिले बैंकले अर्बाैं नाफा कमाएको देखिए पनि औसतमा लाभांश दिने क्षमता १२.८ प्रतिशत मात्र छ । बैंकहरुपिच्छे यो अनुपात कमबढी भए पनि औसतमा बैंकले कमाएको भनेको त्यही हो । अर्थात् बाणिज्य बैंकहरुमा तिनका लागानीकर्ताले १०० रुपैयाँ लगानी गरेर १२ रुपैयाँ ८० पैसा कमाएको छन् ।
यसरी प्रतिफलको आँकलनका आधारमा शेयर मूल्यलाई तुलना गर्ने हो भने अहिले अधिकांश बैंकका शेयर मूल्य अधिमूल्यन् (चाहिनेभन्दा महँगो) भइसकेका छन् । शेयरको दोस्रो बजारमा बाणिज्य बैंकहरु कम महँगिएको समूहमा पर्छ । तर तिनै बाणिज्य बैंकको मूल्य आम्दानी अनुपात (पीई रेसियो) हेर्ने हो भने यसको विपरित आँकडा देखिन्छ ।
नेपाली बैंकहरु निरन्तर समान किसिमको विस्तारमा अघि बढ्ने प्रकृतिका कम्पनी हुन् । एकै पटक ठूलो छलाङ मार्नसक्ने कम्पनी होइनन् । यस्ता कम्पनीको हकमा पीई रेसिया २० गुणासम्म हुनुलाई उपयुक्त नै मानिन्छ । पीई रेसियो २० गुणा हुनु भनेको त्यो कम्पनीले यही अनुपातमा प्रतिफल दियो भने अहिले लगानी गरेको पैसा प्रतिफलबाट उठाउन २० वर्ष कुर्नुपर्छ भन्ने हो ।
सामान्यतया शेयरको विश्लेषणमा पीई रेसियो २० गुणाभन्दा बढी हुनुलाई ‘अधिमूल्यन्’ भन्ने गरिन्छ । तर गत असार मसान्तको तथ्यांकलाई लिने हो भने २७ मध्ये २२ बैंकको पीई रेसियो २० गुणाभन्दा बढी छ । कृषि विकास, नेपाल बंगलादेश, हिमालयन, नेपाल बैंक र सिद्धार्थ बैंकको शेयर मूल्यमात्रै यो सीमाभित्र छन् ।
उक्त आँकडाले सिभिल, नबील र नेपाल एसबीआई बैंकको शेयरमा पछिल्लो समय लगानी गरेका लगानीकर्ता बढी जोखिममा देखिएका छन् । यी कम्पनीको शेयर अहिले किन्दा प्रतिफल क्षमताको ४० गुणाभन्दा पनि बढी पैसा तिर्नुपर्ने अवस्था छ । यतिधेरै अधिमूल्यन् भएका शेयरहरु भविष्यमा बजार खस्कियो भने सबैभन्दा बढी घाटा पर्नसक्ने जोखिम हुन्छ । यद्यपि, पछि पनि सबै कम्पनीको पीई रेसिया समान स्तरमा खस्कने संभावना भने हुँदैन ।
