नेपालमा फस्टाउँदै ‘थ्रिफ्ट सपिङ कल्चर’ 

काठमाडौं । पछिल्लो समय नेपालमा ‘थ्रिफ्ट सपिङ’ बढ्दै गइरहेको छ। महँगी अनि बढ्दो फेसन । विशेष गरी कपडामा यो प्रचलन बढ्दो छ । एकदुई पटक प्रयोग गरेको कपडा फेरि नलाउने र पटक पटक किनिराख्न महँगो पर्ने भएकोले यो प्रचलन बढ्दै गइरहेको छ ।

थ्रिफ्ट अर्थात् एकपटक प्रयोग भइसकेको कपडा सस्तो मूल्यमा फेरि बिक्रीमा राख्ने । “थ्रिफ्ट सपको कल्चर” अनावश्यक खर्चबाट बच्न र साधारण, विवेकपूर्ण जीवन जीउनु सिकाएको छ । आर्थिक संकट र महँगाईले मानिसहरूको खर्च गर्ने तरिकामा परिवर्तन ल्याएको छ ।

यसको सुरुवात सन् १९२९ तिरै भएको बताइन्छ । तर नेपालमा भने यसको कल्चर सुरुवात भएको धेरै समय भएको छ । आजकल, थ्रिफ्ट शपिङको मतलब सस्तो मूल्यमा सामान किन्ने, रिसायकल गर्ने र खर्च कम राख्ने प्रवृत्तिहरूसँग जोडिएको छ।

१९२९ को समयमा अमेरिकामा भएको महामन्दीका कारण निम्तिएको बेरोजगारी र आर्थिक संकटले मानिसहरूलाई सस्तो र विवेकपूर्ण तरिकामा जीवनयापन गर्न बाध्य तुल्याएको थियो । त्यस समयमा धेरै मानिसहरूले महँगो वस्तुहरूको सट्टा सस्तो र दोस्रो हातको सामान किन्ने प्रवृत्तिलाई अपनाए। यसले थ्रिफ्ट शपिङको संस्कृतिको जननी बनायो।

थ्रिफ्ट शपिङ र सेकन्ड-ह्याण्ड स्टोरहरू अहिले पनि अमेरिका र युरोपमा प्रचलित छन्। धेरै मानिसहरू आजकाल पुराना वस्तुहरू, ग्यारेज सेल सामान किनेर पैसा बचाउने प्रयास गर्छन्। त्यहाँका युवा पिढ़ीमा विशेष गरी सेकन्ड-ह्याण्ड सामानको माग बढेको छ।

अस्ट्रेलिया र क्यानाडामा पनि थ्रिफ्ट कल्चर प्रचलित छ। यहाँका मानिसहरू किफायती जीवनशैली र रिसायकल गर्ने प्रवृत्तिमा विश्वास राख्छन्। “थ्रिफ्ट शप” को सांस्कृतिक स्थान एकदमै मजबूत छ र अनेक चैरिटी शपहरू प्रचलित छन्।

भारत र अन्य विकासशील देशहरूमा पनि थ्रिफ्ट शपिंगको प्रवृत्ति बढिरहेको छ। धेरै मानिसहरूले पुराना वस्तुहरू प्रयोग गरेर, रिसायकल गरेर वा सस्तो मूल्यमा सामान किनेर आफ्नो खर्च घटाउने प्रयास गर्छन्। साथै, यसले पर्यावरण संरक्षण र कम अपव्ययको सन्देश पनि दिन्छ।

पछिल्लो समय अनलाइन प्लेटफर्महरूको समेत यसको लोकप्रियता बढिरहेको छ । आजकलको सामाजिक परिवेशमा, धेरै मानिसहरूले पारंपरिक भौतिकवादी दृष्टिकोणलाई चुनौती दिँदै, थ्रिफ्ट सपिङ र मितव्ययी जीवनशैली अपनाउन थालेका छन् । यसले पर्यावरण संरक्षणको उद्देश्य पनि पुरा गर्छ।

नेपालमा थ्रिफ्ट कल्चरको विस्तार भएको लामो इतिहास छैन । नेपालका ठूला सहरहरूमा, खासगरी काठमाडौं, ललितपुर र पोखरामा, सेकन्ड-ह्याण्ड सामानको बजारमा बढोत्तरी भएको छ। विशेष गरी अफोर्डडेबल थ्रिफ्ट स्टोर, सुखावती स्टोर, सेकेन्ड ह्याण्ड बजार लगायत थुप्रै यस्ता स्टोर्सहरू खुलेका छन् । जसले थ्रिफ्टको संस्कृतिलाई प्रोत्साहन दिएको छ।

पहिलेपहिले एकपटक प्रयोग भइसकेको सामान कसले प्रयोग गर्छ र भन्ने भाष्य रहेकोमा अहिले त्यो परिवर्तन भएको छ । युवापुस्तामा “सस्तो र टिकाउ जीवनशैली” र “सस्तो वस्तुहरू किनेर बचत गर्ने” विचार फैलिएको छ। यसले थ्रिफ्ट कल्चरको लोकप्रियता बढाएको छ।

अनलाइन मार्केटप्लेसहरू जस्तै “हाम्रोबजार,” “मेरोमार्केट” र **”सस्तोडिल”मा सेकन्ड-ह्याण्ड सामानको व्यापार बढेको छ ।

नेपालमा थ्रिफ्ट कल्चर केवल एक आर्थिक आवश्यकता नभई, पर्यावरणीय र सामाजिक दृष्टिकोणबाट पनि प्रोत्साहित भइरहेको छ। यसको शिक्षा र सामाजिक सञ्चार माध्यमहरूबाट प्रचार भइरहेको छ, जसले वातावरणीय दृष्टिकोणबाट पुनःचक्रण र मितव्ययी जीवनशैलीको महत्त्वलाई उजागर गरेको छ।

नेपालमा थ्रिफ्ट कल्चर अब अझ बढी प्रचलित हुँदै गएको छ । अहिलेको युवा पिढ़ी सस्तो र टिकाउ सामानको माग गर्दै, अनावश्यक खर्चबाट बच्न चाहन्छन् ।

नेपालमा थ्रिफ्ट कल्चर विशेष गरी आर्थिक स्थितिको सुधार, सहरीकरण र अनलाइन व्यापारको प्रभावबाट फैलिएको छ। अहिले यो संस्कृति निरन्तर विकास गर्दै छ र यसको महत्त्व बढ्दै गएको छ।