काठमाडौं विश्वकै तेस्रो प्रदूषित सहर, यी हुन् विश्वका मुख्य प्रदुषित सहर

काठमाडौं । काठमाडौँ वायु प्रदूषणको हिसाबले विश्वकै तेस्रो प्रदूषित सहर बनेको छ । विश्वभरको मुख्य मुख्य क्षेत्रको वायु स्वच्छता मापन गर्दै आएको आईक्यू एअरका अनुसार काठमाडौंको वायु प्रदूषण १८३ एक्यूआई पुगेको छ । यसअघि बिहान काठमाडौं प्रदुषित सहरको दोस्रो नम्बरमा थियो भने प्रदुषण १९६ एक्यूआईसम्म पुगेको छ ।

लामो समयदेखि पानी नपर्दा पनि बायु प्रदुषण बढेको देखिन्छ । बिहानैदेखि वायु प्रदूषण उच्च हुँदा जनजीवन प्रभावित हुन थालेको छ ।

विश्वकै पहिलो प्रदुषित सहरमा पाकिस्तानको कराचीको वायु २२४ एक्यूआईसहित पुगेको छ । दोस्रो नम्बरमा चीनको वुहान सहर रहेको छ । जहाँको बायु प्रदुषण १८६ एक्यूआई मापन भएको छ । चौथो नम्बरमा पाकिस्तानको लाहोरे, पाँचौं नम्बरमा पोल्याण्डको क्राकोउ, छैटौं नम्बरमा कम्बोडियाको नोम पेन्ह, सातौँ नम्बरमा भारतको नयाँदिल्ली, आठौँमा चीनको हाङजाउ, नवौ नम्बरमा नेदरल्याण्ड्सको रोटरड्याम, र दशौँ नम्बरमा भियतनाम हनोई रहेका छन् ।

५० एक्यूआईभन्दा माथि प्रदूषण सूचकांक कटेमा उक्त वायुलाई अस्वस्थ मानिन्छ । वायु प्रदूषण मानव निर्मित र प्राकृतिक दुवै स्रोतहरूबाट सिर्जना गर्न सकिन्छ। प्राकृतिक स्रोतहरूमा हावाले उडाएको वा लात हानेको धुलो, माटो र बालुवा, ज्वालामुखीको धुवाँ र जल्ने सामग्रीहरू समावेश छन्। मानव निर्मित स्रोतहरू, जसको अर्थ प्रदूषण मानवको कार्यबाट सिर्जना हुन्छ, शहरहरूमा वायु प्रदूषणको प्रमुख योगदानकर्ता हुन्छन् र स्वाभाविक रूपमा नियमहरूबाट प्रभावित हुन बढी सक्षम हुन्छन्।

वायु प्रदूषणले हावामा रहेका पदार्थहरूलाई जनाउँछ जुन मानव स्वास्थ्य र/वा समग्र ग्रहको लागि हानिकारक हुन्छन्। महत्त्वपूर्ण स्तरमा, सबै प्रकारका वायु प्रदूषणले प्रतिकूल स्वास्थ्य प्रभावहरूको जोखिम निम्त्याउँछ। स्वास्थ्य जटिलताहरूको जोखिमको मात्रा व्यक्तिको समग्र स्वास्थ्य, प्रदूषकको प्रकार, एकाग्रता र प्रदूषित हावाको सम्पर्कको अवधिमा निर्भर गर्दछ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले वायु प्रदूषणलाई सबैभन्दा ठूलो वातावरणीय स्वास्थ्य जोखिमको रूपमा मानेको छ । जसले गर्दा वार्षिक ७० लाख मानिसले अकालमै ज्यान गुमाइरहेका छन्। ४ देखि १५ वर्ष मुनिका बालबालिकाहरूको मृत्युको प्रमुख वायु प्रदुषण रहेको डब्लुएचओको एक अध्ययनले देखाएको छ । जसका कारण प्रत्येक वर्ष ६ लाख मानिसको मृत्यु हुन्छ।